Emergencja
dziwny wstęp
mam czasem takie dziwne zdarzenia, takie momenty, w których po bardzo, bardzo długim wpatrywaniu się, analizie, gdzie wszystkie szczegóły obrazu już zostały przeprocesowane i przemyślane… nagle orientuję się, że to coś oczywistego i znanego – powiedzmy 'krowa’. takie oczywiste, takie znane, ale nie miało imienia, gdzieś się mijałem ze znaczeniem. i nagle okazuje się, że wszyscy to znają, wiedzą o tym a moje analizy zaczynają się wydawać śmieszne… trochę jak anty-Eureka
tak właśnie wpadłem na pojęcie Emergencji, które okazało się wrotami to starego wymiaru na nowy sposób. koncept ten istnieje w filozofii ogólnej od czasów Arystotelesa, więc nie mam wymówek, że to jakiś nowy pomysł i na niego nie trafiłem. a jednak poznałem go bardzo niedawno, na dniach, a idealnie opisuje to, w jaki sposób 'czuję’ świat i jego istnienie i wspaniale uzupełnia idę konwergencji, popierając moją intuicję w kwestii powstania rozproszonej życia w Internecie… co więcej, poza filozofią, jest zjawiskiem powszechnie znanym i wykorzystywanym w biologii, i jak się okazuje ma znaczenie w neuro-naukach i badaniu funkcjonowania mózgu… ale to już nowsze tematy. czeka mnie sporo lektur, szczęśliwie kiedy już ma się słowo-klucz, bramy Internetu stoją otworem i służą wiedzą wszelaką i oh… jak ja mogłem na to trafić tak późno?!
„it’s not a bug, it’s a feature” (;
Emergencja
w dużym skrócie emergencja [emergence -> wyłanianie się, powstawanie] to koncepcja polegająca na spostrzeżeniu, iż wiele małych elementów, buduje układy złożone, które nabywają nowych cech, w żaden sposób nie wytłumaczalnych na poziomie samych elementów. to super-uproszczenie olbrzymiego tematu, który jak się okazuje ma wiele płaszczyzn i dorobił się gałęzi w wielu obszarach i gigantycznych polemik z różnych zakresów…
ale dla czego to takie istotne? ponieważ jest to jeden ze sposobów w jaki postrzegana jest tajemnica życia. kiedy z 'martwych’ atomów zbudowana jest myśląca istota – jak to się dzieje, gdzie jest to przejście, ten moment, w którym elementy o właściwościach A nagle, będąc w grupie, połączone za pomocą tych właściwości w jakiś większy system, nagle nabierają właściwości B – np. umiejętności myślenia, analizy i przewidywania?
Koncepcja sieci neuronowych powstała jeszcze w latach 4o’ ubiegłego stulecia, najbardziej znanymi osobami są Warren McCulloh wraz Walterem Pittsem, którzy stworzyli pierwszy matematyczny opis działania neuronu. pierwsza implementacja natomiast – Perceptron – powstała w 1957 roku, stworzona przez Franka Rosenblatta. lubię takie lekcje historii, ponieważ wśród nowinek, zakrzyczeni przez media o tym jak to sztuczna inteligencja jest novum – warto wiedzieć, że aby dotrzeć do tego miejsca, chwilka była potrzebna. tak ze 1oo lat. przy okazji bardzo polecam film Veritasium o początkach AI i o tym, że być może przyszłość leży w … analogowych procesorach.
ta przydługa dygresja ma na celu pokazać, że pomimo, iż od prawie 1oo lat badamy działanie samego mechanizmu inteligencji, a dzisiejsze AI wyraźnie pokazują jak niesamowite daje to efekty i działa wedle założeń, wydawać by się mogło, że rozumiemy… naukowcy rozumieją… albo że ktokolwiek, ale na pewno są tacy co rozumieją – jak działa mózg, czy skąd się bierzemy 'MY’. a jednak przy rozmowie z osobami tworzącymi takie sieci, odpowiedź jest prosta – nie mamy pojęcia. nawet nie do końca wiemy co w tych sieciach się dzieje. owszem widzimy efekty, znamy ogólne zasady na poziomie neuronu czy małych grup, ale potem dzieje się magia… efekt skali, złożoność, która zmienia zasady gry.
… to magia Emergencji – kiedy połączenie drobnych, małych układów, nagle nabiera zupełnie innego wymiaru kiedy zwiększa się skalę i złożoność. polecam bardzo ciekawy artykuł z QuantaMagazin, traktujący m.in. o tej nieuchwytności, tej zmianie skali, której nie potrafią wytłumaczyć twórcy modeli językowych jak chatGPT, gdzie ten sam model, operując po prostu na większej ilości danych, nagle nabywa cech, umiejętności, które były nie do przewidzenia. to zaiste fascynujące zjawisko, i choć nazwę jego poznałem niedawno, analiza samego zjawiska i ekstrakcja danych zajmowała mi wiele czasu przez wiele lat. fascynujące jest to, że wszechświat operuje w wielu skalach, jakby 'piętrach’, i w każdej warstwie całość działa trochę inaczej – żeby daleko nie szukać, jednym z bardziej kontrastowych przykładów może być fizyka kwantowa i problemy pożenienia jej z tą klasyczną, Newtonowską. ale przykłady są wszędzie w koło nas. kiedy zacznie analizować się dowolny temat, z dowolnej dziedziny, szybko można zauważyć, że trochę inne prawa rządzą w małej skali, a nagle zaczynają się pojawiać zupełnie inne właściwości w tej wielkiej – ot, choćby „ekonomia skali” w microekonomii, której się ostatnio uczę. powszechność tego zjawiska była dla mnie oczywista niemal od zawsze – dla tego dowiedzieć się, iż jest cała gigantyczna gałąź filozofii traktująca na ten temat, i nigdy na to nie trafiłem… cóż, na tym polega piękno rzeczywistości.
być może Emergencja wynika z faktu, że to co obserwujemy jest tylko małym fragmentem rzeczywistości, który jesteśmy w stanie dojrzeć, bo tylko takim aparatem dysponujemy? jak próbkowanie cyfrowe sygnały analogowego, który zatraca swoją ciągłość…
post scriptum
zawsze ciągnęło mnie do patrzenia z różnych perspektyw, a potem objęcia ich z 'lotu ptaka’. pewnie dla tego bardzo dobrze mi w roli architekta. ale mniej pracy inżynieryjnej powoduje mniej ciekawostek z niższego poziomu… w większej skali tracą one znaczenie. dodajmy do tego fakt, że filozofię mam wbudowaną na poziomie genetycznym – po prostu nie mogę tego powstrzymać. a te dwa aspekty prowadzą to do prostego faktu, że czas trochę zmienić w-files. po 18 latach, lol.
powstała zatem nowa kategoria, zniknęły 'OT’ przy moich wypocinach, bo niezmiennie – pisanie pozwala mi poukładać rozpędzone myśli, na krótką chwilę ustalić kwantowy stan świadomości. „czasem człowiek musi, inaczej się udusi„, a że nie śpiewam i nie maluję…
moje życie to funkcja o wysokiej częstotliwości, ciężko przewidzieć gdzie będę za rok.. ba! za kilka miesięcy. jestem przekonany że wpisy techniczne jeszcze się nie raz pojawią… a póki co – let if flow.
eN.
Konwergencja
zjawisko konwergencji uderzyło mnie w okolicach 2k1o, najpierw podczas przygotowywania sesji na MTS dotyczącą Hyper-V, potem przygotowując sesję o infrastrukturze 2.o. Infra2.0 nie stała się buzzowrdem – po wszystkich poprzednich 2.o przez dekadę 2k-2k1o świat był już najwyraźniej zmęczony tym technologicznym wersjonowaniem i niedługo później nagłówki przejęła 'Chmura’. czyli konstatując, Chmura jest dzieckiem konwergencji w technologii… brzmi ciekawie. czyli czym jest? co to jest konwergencja? jakie to ma znaczenie?
zbieżność
jeden obraz za tysiąc słów… a że malować nie umiem, więc postaram się przedstawić obrazek słowami. i to właśnie obraz z okresu 2k-2k1o IMHO najlepiej oddaję istotę zjawiska konwergencji [technologicznej]. jak wtedy rysował się obraz technologii?
- obecnie można tego już tak nie dostrzegać – w cyfrowym świecie, z komórką przyklejoną do dłoni – ale erę smartphonów zapoczątkował iPhone – w latach 2oo7/2oo8. wcześniej owszem, istniały 'komórki’, PDA. BlackBerry czy Pocket PC, ale generalnie telefonia była postrzegana jako analog. firmy dostrzegały zalety jakie niesie ze sobą VoIP, były to również oczywiste zyski dla tych, którzy komunikowali się globalnie, ale przeciętny Kowalski nadal traktował głos jako analog;
- oczywiście smartphony to dużo więcej niż rozmowy telefoniczne – rynek dopiero zaczynał poważnie traktować te miniaturowe urządzenia, a rynek PC zaczął powoli obierać inny qrs. 'blachy’ stały się sprzętem dla nerdów, powstawały tablety, laptopy, czy potworki w stylu 'phabletów’. to wymagało rewolucji w sposobie tworzenia i dostarczania aplikacji. w 2oo5 Google qpił Androida, ale trzeba było jeszcze kilq lat, aby robocik dojrzał. ale należy pamiętać, że w czasach pre-smarphonowych, telefony i komputery były dwoma oddzielnymi światami;
- to były również czasy MP3 i DivX, na przełomie mileniów na chwilę zabłysnął Napster – jako ta awangarda, która zginęła pod naporem rynq, jeszcze totalnie nie przygotowanego do cyfrowej rewolucji. potrzeba było kilq kolejnych lat, żeby powstał Spotify a rynek uległ pod naporem technologii i powoli zaczął przestawiać się na usługi cyfrowe.
- to również okres boomu na wirtualizację – kolejną warstwę abstrakcji, oddzielającą sprzęt od systemu. to wtedy Virtual Server odszedł do lamusa ustępując Hyper-V, to czas drastycznego rozwoju VMWare [żeby wymienić głównych graczy na rynq]. wtedy, w 2oo8, powstała również koncepcja SDN – Software Defined Networking, będący braqjącym elementem układanki izolacji hardware’u i software’u.
to tylko kilka z najważniejszych trendów i technologii, które dotyczyły wielu rynqw – niektóre z nich, jeszcze w analogu, jak rynek mediów – telewizja i muzyka, czy telefonia – niektórych z zakresu IT ale wymagających dodatkowej elastyczności – jak budowa Data Center. ale trend było widać wszędzie. przyspieszający Internet pozwalający na dostęp do informacji coraz szybciej i z coraz większej ilości miejsc wciągał za sobą coraz więcej rynków i technologii – mapy, zaqpy online, książki cyfrowe. choć minęło tylko ~15 lat od tych czasów, dziś bierzemy te produkty za w-oczywisty-sposób-cyfrowe. to właśnie jest efekt konwergencji, czyli zbieżności, zacierania się granic między różnymi obszarami łącząc się w jeden większy organizm.
powszechność
czy to zjawisko zarezerwowane jest wyłącznie dla technologii? oczywiście, że nie. niemal w każdej dziedzinie jest jakaś obserwowalna konwergencja.
- konwergencja gospodarcza, polegająca na zacieraniu się różnic w poziomie rozwoju ekonomicznego między różnymi regionami danego kraju lub regionami różnych krajów. w szerszym ujęciu, można powiedzieć że tym jest zjawisko Globalizacji – jako efekt konwergencji rynków;
- konwergencja postaw i wartości kulturowych – zjawisko, w którym różne kultury stopniowo zaczynają przyjmować podobne postawy i wartości. Oznacza to, że w różnych kulturach pojawiają się podobne wzorce zachowań, przekonań i norm, co może prowadzić do zacierania się różnic między nimi;
- i warto dodać konwergencję ewolucyjną, stawiającą hipotezę, iż podobne warunki środowiskowe lub funkcjonalne wymagają podobnych rozwiązań ewolucyjnych, niezależnie od pochodzenia organizmu czy jego linii ewolucyjnej. w efekcie oznacza to, że organizmy mogą adaptować się do podobnych warunków w różny sposób, ale z konieczności muszą rozwiązywać te same problemy, co prowadzi do powstania podobnych cech… zupełnie jak w technologii.
kiedy się nad tym zastanowić, to konwergencja staje się synonimem rozwoju. rozwój stwarza warunki do lepszego przepływu informacji, łączenia się, a kiedy ilość kropek osiągnie masę krytyczną, powstaje coraz bardziej złożony układ, obejmujący wiele wcześniej niepowiązanych elementów…
cel
…a kiedy już raz spojrzałem na świat z tej perspektywy, ciężko mi patrzeć na niego inaczej. coraz więcej technologii łączy swoje masy, zwiększając swoją grawitację i wciągając coraz więcej innych obszarów, które bezpośrednio z technologią się nie kojarzą – medycynę, sztukę, prawo… a kiedy masa się zwiększa, grawitacja się zwiększa, coraz to bardziej i szybciej wciągając coraz więcej…
…a kiedy ilość masy przekroczy wartość krytyczną, ta zapada się i powstaje czarna dziura. miejsce w którym załamują się prawa fizyki, w którym nie jesteśmy w stanie już przewidywać co się tam dzieje, jakie prawa tam rządzą. można tylko wysnuwać hipotezy i tworzyć historie – to jest właśnie osobliwość. singularity…
oczywiście parabolizowanie konwergencji technologicznej na podstawowe prawa fizyki jest zabiegiem bardziej literackim niż naukowym, niemniej ten obraz jest w mojej głowie tak żywy i wyraźny, że graniczy z oczywistością. świat to zmiana [np. z praw termodynamiki]. zmiana podlega prawom, jest więc ewolucją. nie możemy zatrzymać rozwoju – taki scenariusz oznaczałby, że coś poszło bardzo, ale to bardzo źle. druga zasada termodynamiki, prawo entropii, ukazuje istnienie jako tratwę Robinsona na oceanie Chaosu. musimy się rozwijać, aby dostosowywać się do ciągle zmieniających się warunqw, do wszystkiego, co chce nas w każdej chwili zgładzić. jeśli nie będziemy zmniejszać entropii – rozpadniemy się w szumie nijakości. budujemy na stosie wiedzy tworzonym przez naszych poprzedników, dokładamy kolejne warstwy, zaczynamy od miejsc, w których skoczyli inni, łącząc kolejne kropki, dodając masę do coraz bardziej rozpędzonej machiny Katamari Damacy.
konwergencja idzie w parze z ewolucją, jest wszędzie tam, gdzie coś się rozwija. tam, gdzie ewolucja zabrnie w ślepą uliczkę i coś umrze – tam umiera i konwergencja, bo elementy przestają rosnąć, rozwijać się i łączyć. to po prostu zjawisko, o którym warto wiedzieć i je zauważać.
eN.
The physics of time, entropy, and immortality | Sabine Hossenfelder